Tom I Sport: język, kultura, społeczeństwo

Spis treści

• Wstęp

• Dorota Antoniewska-Lajus
  "Rozszerzenie użycia francuskiego słownictwa sportowego. Metafory sportowe we francuskim dyskursie medialnym"                                                                                                                                            Badanie ma na celu obserwację rozszerzenia użycia francuskiej leksyki sportowej i sytuuje się na gruncie francuskiej szkoły analizy dyskursu oraz kognitywnego ujęcia metafory. Przedmiotem pracy są potoczne metafory sportowe charakterystyczne dla francuskiego dyskursu medialnego o tematyce ogólnej. Choć metaforyka sportowa w tekstach prasowych jest zjawiskiem uniwersalnym, to w artykule szczególny akcent jest położony na takie wyrażenia, które są specyficzne dla języka francuskiego. 

• Edyta Błachut
  "Punkt widzenia nadawcy w komentarzach sportowych. Rozważania językoznawcze"                                    Artykuł dotyczy problematyki punktu widzenia nadawcy - komentatora opisywanej sytuacji sportowej. Bazę materiałową do dyskusji tworzą teksty pisane, zaczerpnięte z polskich dzienników i przeglądów sportowych. Podejmuję próbę wyjaśnienia obecności nadawcy-komentatora sportowego, w użyciach tekstowych różnych jednostek językowych sygnalizujących subiektywne ustosunkowanie nadawcy do przekazywanych treści oraz w systemowych znaczeniach jednostek słownikowych (np. wykładniki modalności, wyrażenia deiktyczne, wyrażenia z oceną emocjonalną, prawdziwościową i in., obecną w słownictwie nacechowanym subiektywnością). Przyjrzenie się znaczeniom poszczególnych wyrażeń i leksemów nacechowanych subiektywnością ma na celu ustalenie statusu stanowiska nadawcy obecnego w tych znaczeniach (status sądu, oceny, przypuszczenia; dystansowanie, referowanie; odniesienie lokalne i temporalne i in.). Analiza ma charakter opisowy i interpretacyjny.

• Patrycja Bobowska-Nastarzewska
  "Język sportu w świecie polityki"                                                                                                              Celem analizy jest zwrócenie uwagi na obecność terminologii sportowej w języku polityków i komentatorów życia politycznego w Polsce. Do pracy wybrane zostały cztery dyscypliny sportowe, których słownictwo jest obecne w świecie polityki: boks, zapasy, szachy i piłka nożna. W analizie wykorzystano założenia językowego oraz medialnego obrazu świata. W wyniku zestawienia sportu i polityki okazało się, że nie przez przypadek metaforyczne i obrazowe słownictwo sportowe jest używane w emocjonalnym i medialnym dyskursie politycznym.                                                                                                                                           
• Katarzyna Burska                                                                                                                                "Nazwy audycji w internetowych stacjach radiowych o tematyce sportowej"                                                Celem artykułu jest analiza technik nominacyjnych stosowanych w nazwach internetowych audycji radiowych o tematyce sportowej. Zdecydowana większość analizowanych propriów odwołuje się do sportu, wykorzystywane są m.in. nazwy dyscyplin i elementy dla nich charakterystyczne, nazwy turniejów i rozgrywek, klubów, przydomki klubowe. Nierzadko eksponuje się nazwę stacji i osobę prowadzącego. Mimo że widoczna jest pewna schematyczność w konstruowaniu analizowanych nazw, czasem twórcy starają się zaskoczyć słuchacza, wykorzystując wyrazy wieloznaczne, neologizmy, nawiązania intertekstualne.

• Anna Godzich
  "Obrazowanie metaforyczne we włoskim i polskim opisie piłkarskich zmagań: pożywienie człowieka"              Przedmiotem niniejszej refleksji jest przedstawienie funkcjonujących we włoskim i polskim języku piłki nożnej metafor konceptualnych MECZ PIŁKARSKI TO UCZTOWANIE PIŁKARZY NA BOISKU oraz MECZ PIŁKARSKI TO UCZTA DLA KIBICÓW na przykładzie piłkarskiej leksyki konotowanej kulinarnie. Posługując się zaproponowaną przez Marka Lakoffa i Georga Johnsona (1988) teorią dotyczącą metafory kognitywnej oraz etnolingwistycznymi koncepcjami, zgodnie z którymi słownictwo stanowi klucz do zrozumienia danej wspólnoty językowej i wartości dla niej istotnych (Peeters 2015, Wierzbicka 2019), autorka ukazuje, że będące inherentną częścią naszego codziennego doświadczenia jedzenie stanowi źródło konceptualizowania we włoskim i polskim profesjolekcje piłkarskim i dziennikarsko-sportowym.   

• Beata Grochala
  "Między informacją, publicystyką a (auto)kreacją – o języku dziennikarzy sportowych w nowych mediach"      Celem artykułu jest prezentacja i analiza języka dziennikarzy używanego w magazynach sportowych emitowanych w Internecie. Na podstawie analizy ilościowej i jakościowej stwierdzono, że w tej odmianie języka sportu w odniesieniu do polszczyzny występuje coraz mniej słownictwa specjalistycznego, a coraz więcej elementów potocznych, służących bardziej (auto)kreacji, w mniejszym zaś stopniu informowaniu czy kształtowaniu opinii. Materiał badawczy wyekscerpowano z jednego odcinku wideobloga Misja futbol, nadawanego w ramach Kanału Sportowego. 

• Ryszard Lipczuk
  "Internacjonalizmy w słownictwie sportowym"                                                                                            Artykuł zajmuje się internacjonalizmami (wyrazami międzynarodowymi) z zakresu słownictwa ogólnosportowego (np. w języku polskim: akcja, fan, kariera, rywalizować, stadion, trener). Najwięcej uwagi poświęcono analogicznym leksemom występującym w czterech językach: w języku polskim, niemieckim, angielskim i francuskim. Uwzględniono też języki indoeuropejskie: fiński, węgierski (rodzina uralska, ugrofińska), turecki (rodzina ałtajska), japoński i arabski. Źródłem wielu internacjonalizmów sportowych są przede wszystkim angielski, łacina i greka oraz francuski. 

• Marek Łuszczyk
  "Film Sportowiec mimo woli w reżyserii Mieczysława Krawicza jako źródło do badań nad popularnością sportów zimowych w 20-leciu międzywojennym"                                                                                       Film Mieczysława Krawicza Sportowiec mimo woli stanowi cenne źródło historyczne, dzięki któremu możliwa jest analiza popularności sportu w społeczeństwie polskim lat 30. XX wieku. Pod komicznym antruażem produkcji odnaleźć można bogactwo symboli, których rozszyfrowanie pomaga zrozumieć, do jakiego stopnia terminologia sportowa była obecna w życiu politycznym i społecznym ówczesnej dekady. Nie należy również zapominać, że producenci filmowi, finansując nowe przedsięwzięcia kinematograficzne, chcieli mieć pewność zarówno sukcesu finansowego, jak i przychylności urzędników, decydujących o dopuszczeniu filmu do wyświetlania.

• Emilia Pankanin
  "Leksyka i frazeologia o charakterze potocznym w nagłówkach prasowych na przykładzie niemieckojęzycznego czasopisma adresowanego do biegaczy"                                                                    Przedmiotem rozważań przedstawionych w artykule jest leksyka i frazeologia o charakterze potocznym wyekscerpowana z nagłówków 10 wydań niemieckojęzycznego magazynu adresowanego do biegaczy. Na potoczny obraz biegania składają się: leksyka nacechowana emocjonalnie i wartościująca, metafory konceptualne, metonimia, leksyka zapożyczona z języka angielskiego oraz odwołanie do historii niemieckiego sportu. Posługując się związkami frazeologicznymi, autorzy nagłówków prowadzą z czytelnikiem gry słowne i jednocześnie zachęcają do lektury magazynu.

• Aneta Pawlak
  "Rozważania na temat wyrazu sport – jego definicji, historii, etymologii i pierwszego użycia w wybranych językach"                                                                                                                                                Tematem pracy jest wyraz sport - jego definicja, historia, etymologia i kontekst pierwszego użycia w wybranych językach: polskim, angielskim, francuskim, niemieckim, portugalskim i hiszpańskim. Na wstępie zaznaczymy, że wyraz sport ma wiele definicji, a jako zjawisko społeczno-kulturowe jest interpretowane na osi czasu w dwojaki sposób: albo jako novum, albo jako kontynuacja tradycji antycznych i średniowiecznych. Następnie przedstawiamy etymologię oraz kontekst pierwszego użycia wyrazu sport, najpierw w języku polskim, ze szczególnym uwzględnieniem tła historycznego, a w drugiej kolejności we wspomnianych językach, bazując na źródłach obcojęzycznych. 

• Artur Świstek
  "Trener osób z niepełnosprawnością intelektualną jako przywódca w społeczeństwie"                                    Artykuł prezentuje rolę trenera osób z niepełnosprawnością intelektualną jako przywódcy w społeczeństwie i pokazuje szeroki obszar jego pracy. Lider, jakim jest trener, a konkretnie cechy charakteru, jakimi się odznacza, pomagają osobom z niepełnosprawnością intelektualną w wypełnianiu ich ról społecznych. Przygotowany tekst jest swego rodzaju próbą przybliżenia sytuacji tych osób w życiu społecznym i sportowym. Wypełniają oni w naszym lokalnym środowisku lukę, co daje im poczucie bycia pełnosprawnymi obywatelami naszego kraju.  

Fragment recenzji:

Przedstawiona publikacja to zbiór artykułów poświęconych humanistycznym i społecznym refleksjom naukowym nad zjawiskiem sportu. [...] W kilku artykułach tomu pojawiają się porównawcze, multilateralne metody przedstawiania i analizowania cząstkowych tematów problemowych, co pozwala na konieczną relatywizację i właściwe wyważenie formułowanych wniosków. Cenne jest umiejscowienie wielu pomieszczonych w tomie analiz w szerokim kontekście społeczno-kutrowym, pozwalające wykazać wieloaspektowy charakter współczesnego zjawiska sportu. Formułowane w wielu artykułach wnioski stanowią nowatorskie spostrzeżenia, tym cenniejsze, że wynikające z badań materiałowych. Godne podkreślenia jest też zebranie w jednym tomie rozważań nie tylko językoznawczych (choć jest ich większość), lecz także komunikologicznych, filmoznawczych, pedagogicznych, socjologicznych.